Ongeveer één op de vijf zwangere vrouwen in Nederland krijgt te maken met een vorm van jeuk. Samen met onder andere misselijkheid, brandend maagzuur en verstopping van de darmen (obstipatie) is jeuk één van de vervelendste en meest voorkomende zwangerschapskwalen.
Jeuk kan op elk moment in de zwangerschap beginnen, maar meestal komt het voor tijdens de laatste drie maanden.
Het kan ook optreden bij vrouwen die hier vóór hun zwangerschap nooit last van hadden. Dit komt omdat in de zwangerschap het immuunsysteem anders werkt.
Er zijn verschillende vormen van jeuk in de zwangerschap, met verschillende oorzaken. Soms is het alleen maar jeuk, soms is het een combinatie van jeuk en huiduitslag.

In de eerste maanden van de zwangerschap is jeuk met huidafwijkingen (eczeem, galbulten) meestal onschuldig. Er is echter een vorm van jeuk, die we zwangerschapscholestase noemen. Hierbij nemen de galzure zouten in de bloedbaan toe, doordat er opeenhoping is van gal in de lever. Bij een ernstige vorm beïnvloedt dit de gezondheid van uzelf en uw ongeboren baby.
Vanwege de risico’s van zwangerschapscholestase is het belangrijk dat u jeuk altijd meldt bij de zwangerschapscontrole.

Veranderingen van het immuunsysteem tijdens de zwangerschap veroorzaken zwangerschapsjeuk.
De oorzaak van zwangerschapscholestase die later in de zwangerschap ontstaat en waar ook bloedafwijkingen bij voorkomen, is nog onbekend.
Bij meerlingzwangerschappen en aan het eind van de zwangerschap, wanneer de vrouwelijke hormonen maximaal aanwezig zijn komt jeuk vaker voor. In één familie krijgen soms meerdere vrouwen tijdens hun zwangerschap jeukklachten, dus genetische aanleg speelt mogelijk ook een rol. Daarnaast zien we zwangerschapsjeuk vaker bij vrouwen van Zuid- Amerikaanse en Aziatische afkomst. Ook spelen seizoensinvloeden een rol: zwangerschapscholestase zien we vaker in de herfst en in de winter.
Daarnaast kunnen er tijdens de zwangerschap huidziekten ontstaan die gepaard gaan met jeuk.

Zwangerschapscholestase

Het woord ‘cholestase’ betekent galstuwing. De lever maakt gal aan en voert dit af via de galwegen. Galstuwing belemmert de afvoer van galvloeistof, waardoor galzouten zich ophopen in het bloed. Hierdoor ontstaat jeuk.

Verschijnselen bij de moeder

Zwangerschapscholestase geeft hevige jeuk, meestal eerst aan handpalmen en voetzolen, maar het kan zich over het hele lichaam verspreiden. Aan de huid zelf is vaak niets bijzonders te zien, op wat krabeffecten na. Bij heftige jeuk lijdt de slaap er ook onder.
Soms verkleuren de huid en/of de ogen geel. Dit komt maar in ongeveer 10% van de gevallen voor. Andere klachten die kunnen optreden zijn ontkleurde ontlasting, donkere urine en een vervelend gevoel rechtsboven in de buik.

Gevolgen voor de baby

Voor het ongeboren kind kunnen de gevolgen ernstiger zijn. De galstuwing bij de moeder leidt tot ophoping van galzuren in het bloed. Deze galzuren bereiken via de bloedsomloop ook het ongeboren kind. Bij zeer hoge waardes van de galzuren kan het ongeboren kind hiervan schade ondervinden. In sommige gevallen zal dit leiden tot vroeggeboorte (prematuriteit) of zelfs doodgeboorte. Er is vaker sprake van meconium houdend vruchtwater en de groei van het ongeboren kind kan achterblijven.

Onderzoek

Wanneer de jeuk in het laatste deel van de zwangerschap ontstaat, bepalen wij in uw bloed de hoeveelheid galzure zouten en de leverwaarden. Na de bloedafname weten we na enkele dagen de uitslag. Wanneer u verhoogde galzure zouten heeft, is er sprake van zwangerschapscholestase.
Soms heeft u jeuk en zien we geen afwijkende waarden in het bloed. Als uw jeukklachten blijven bestaan, herhalen we na 1-2 weken het bloedonderzoek. 

Behandeling

Bij zwangerschapscholestase met verhoogde galzure zouten, schrijft de gynaecoloog vaak Ursochol (Ursodeoxycholzuur) voor. Dit is een medicijn dat de galzure zouten bindt, waardoor het gehalte in het bloed daalt en de jeukklachten verminderen.  Dit medicijn heeft geen andere schadelijke bijeffecten voor u of uw kind en u mag er na de geboorte van uw baby direct mee stoppen.

Andere oorzaken van zwangerschapsjeuk

Vroege vorm van zwangerschapsjeuk

Bij de vroege vorm is er in het begin alleen maar jeuk, later ontstaan er ook jeukbulten. Van de vroege vorm was het lange tijd onduidelijk wat de oorzaak was, recent is ontdekt dat bij de meeste zwangeren met jeuk in het begin van de zwangerschap een vorm van atopisch eczeem ontstaat. Zo'n uitbarsting van atopisch eczeem tijdens de zwangerschap kan er uitzien als eczeem met roodheid en schilferende plekken, of het kan de vorm zijn met vooral jeuk en jeukbulten.

Tijdens de zwangerschap kan atopisch eczeem zomaar opeens ontstaan, voor het eerst. Dat komt omdat de zwangerschap het immuunsysteem door elkaar gooit. De baby die in de baarmoeder groeit is genetisch gezien voor de helft van de moeder en de andere helft van de vader. Om afstotingsreacties te voorkomen verandert het afweersysteem tijdens de zwangerschap. Die verandering lokt soms atopisch eczeem uit. Aan de andere kant bestaan er ook huidziekten die verdwijnen door de veranderingen in het immuunsysteem tijdens zwangerschap.

Behandeling van de vroege vorm van zwangerschapsjeuk

De behandeling bestaat uit het goed vet houden van de huid met verzorgende crèmes en lotions. Een droge huid veroorzaakt namelijk extra jeuk.
Als er eczeem is schrijft de arts ook corticosteroïd crèmes of zalven voor, bij jeuk gebruikt men jeukstillende lotions met menthol.  Bij veel jeuk kan men ook anti-jeuk tabletten (antihistaminica) voorschrijven.

Jeukende huidafwijkingen die ontstaan tijdens de zwangerschap

Naast de bovengenoemde veel voorkomende oorzaken van jeuk tijdens de zwangerschap zijn er nog huidziekten die tijdens de zwangerschap ontstaan en gepaard gaan met veel jeuk.
De twee belangrijkste zijn:

PUPPP: pruritic urticarial papules and plaques of pregnancy

PUPPP is een hevig jeukende zwangerschapshuidziekte waarbij talloze verheven jeukende bultjes en kleinere of grotere galbulten ontstaan. Soms ontstaan er ook blaasjes. Het ontstaat in het derde trimester, en gaat aan het eind van de zwangerschap of enkele dagen na de geboorte weer vanzelf over. Het begint meestal op de buik, soms in zwangerschapsstriemen (striae). Het gebied direct rond de navel is meestal niet aangedaan. Later breidt het zich uit naar de borsten, bovenbenen, en armen, het komt niet in het gezicht.
De aandoening komt bij circa 1 op 160 zwangeren voor, meestal alleen bij de eerste zwangerschap, niet in volgende zwangerschappen. Het komt vaker voor bij tweelingzwangerschappen en bij snelle gewichtstoename tijdens de zwangerschap. De oorzaak is onbekend. PUPPP is zeer hinderlijk, maar niet schadelijk voor moeder of kind. PUPPP wordt behandeld met lokale corticosteroïden in de vorm van hormooncrèmes of zalven. In hele ernstige gevallen schrijft men prednison tabletten voor.

Pemphigoid gestationis (herpes gestationis)

Pemphigoid gestationis is een zeldzame blaarziekte die bij 1 op 50.000 zwangerschappen voorkomt. Het is een auto-immuunziekte waarbij er antistoffen worden gevormd tegen de huid. Door deze antistoffen ontstaan blaren. Pemphigoid gestationis kan op elk moment in de zwangerschap beginnen. Vaak gaat het aan het einde van de zwangerschap wat beter maar vlamt het na de geboorte weer op. Het kan bij volgende zwangerschappen (erger) terugkomen.
Zwangeren die deze zeldzame blaarziekte krijgen moeten door een gynaecoloog en door een dermatoloog worden begeleid. De pasgeboren baby kan direct na de bevalling ook blaren hebben, omdat de antistoffen door de placenta heen gaan.
Er wordt meestal begonnen met het insmeren van de huid met corticosteroïd crèmes of zalven. Als dat onvoldoende helpt worden prednison tabletten voorgeschreven. Voor de jeuk kunnen antihistaminica worden voorgeschreven en Menthol gel, lotion of zalf.

Praktische adviezen

Algemene leefstijladviezen om jeukklachten te doen verminderen zijn:

• Probeer niet te krabben: het helpt niet en open wondjes zijn een bron van infectie!
• Als u katoenen kleding draagt, kan de huid beter ademen
• IJskompressen op jeukende plekken verkoelen de branderige huid
• Wisselbaden, eindigend met koud water verminderen jeuk
• PH-neutraal wasmiddel bevat minder stoffen die allergieën veroorzaken
• Korte, schone nagels voorkomen schade door krabben

Controles in de zwangerschap en beleid rondom bevalling

Vrouwen met zwangerschapscholestase komen voor controle bij de klinisch verloskundige of de gynaecoloog in het ziekenhuis. Begeleiding bestaat uit het regelmatig meten van de galzuren door middel van bloedonderzoek, regelmatige controle van de conditie van de baby door middel van echo of CTG en indien nodig brengen we de bevalling op gang.

Wanneer een vrouw eenmaal zwangerschapscholestase heeft, streven we naar een bevalling voor de 40e zwangerschapsweek. Zo is de kans op complicaties voor u en uw baby het kleinst. Als u voor de 40e week niet bevalt, besluiten we vaak tot het inleiden van de bevalling. Ernstige zwangerschapscholestase die niet reageert op medicatie is een reden om eerder in te leiden. Dit gebeurt vanaf ongeveer 37 weken zwangerschap en altijd in overleg met u en uw partner.

Na de bevalling

Na de bevalling verdwijnt de jeuk binnen een paar dagen. De waardes in het bloed blijven soms nog enige weken verhoogd. U mag na de geboorte gewoon borstvoeding geven. Als u medicijnen ter behandeling van jeuk of verhoogde galzure zouten gebruikt mag u daar meestal direct na de geboorte van uw baby stoppen.
Kreeg u zwangerschapscholestase, dan is er een herhalingsrisico van 45-70% in een volgende zwangerschap. Soms nog vroeger in de zwangerschap. Geef dit, als het weer voorkomt, direct aan bij uw verloskundig hulpverlener.

Tot slot

Jeukklachten in de zwangerschap komen veel voor. Vroeg in de zwangerschap is het meestal zwangerschapseczeem, in het tweede deel van de zwangerschap kan ook zwangerschapscholestase ontstaan.
Als u het laat onderzoeken en zo nodig behandelen, voorkomt u mogelijk complicaties bij uw ongeboren baby. Voor uzelf kan het behandelen van de jeuk verlichting geven!

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, stelt u deze dan aan uw verloskundig zorgverlener.

Bronvermelding

De tekst uit deze folder is gebaseerd op informatie die u onder andere terug kunt vinden op de website van de NVOG: de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie. En op de website www.huidziekten.nl De tekst is aangepast op de situatie in het St Jansdal. De tekst is geschreven door de Voorlichtings-Coördinatoren van het Moeder&Kind Centrum.