In deze brochure vindt u informatie over zwangerschapsdiabetes en wat dit voor u betekent. Iedere mens is uniek, daarom kan bij u de behandeling anders zijn dan in deze folder staat. De diabetesverpleegkundige, diëtist, verpleegkundig specialist en/of de internist vertellen u meer over uw persoonlijke situatie. Er is een directe samenwerking met de verloskundige en/of de gynaecologen.

 

Bij u is zwangerschapsdiabetes geconstateerd door middel van de Orale Glucose Tolerantie Test (OGTT). Soms zijn er omstandigheden (o.a. na bariatrische chirurgie (maagverkleining)) waardoor er geen OGTT kan worden uitgevoerd en wordt de diagnose zwangerschapsdiabetes gesteld op basis van gemeten bloedglucoses via de vingerprik.

 

Algemeen advies: Neem bij elke controle (bij iedere zorgverlener) uw diabetesdagboek mee met de gemeten waardes.

 

Wat is diabetes?

Diabetes mellitus is een aandoening waarbij te veel suiker (glucose) in het bloed is. Daarom wordt diabetes ook wel suikerziekte genoemd. Koolhydraten (suiker en zetmeel) in onze voeding zorgen voor een stijging van de hoeveelheid glucose in het bloed. De glucosewaarde in het bloed wordt geregeld door het hormoon insuline dat in de alvleesklier wordt gemaakt. Insuline zorgt voor opname van glucose door onze lichaamscellen. Glucose is een brandstof voor ons lichaam. Bij mensen met diabetes wordt er onvoldoende insuline aangemaakt. Hierdoor wordt glucose onvoldoende opgenomen in de lichaamscellen en blijft het in het bloed. De bloedglucosewaarden zijn dan te hoog. Er zijn meerdere soorten diabetes, waaronder diabetes type 1, diabetes type 2 en zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum). Bij alle vormen van diabetes zijn de bloedglucosewaarden te hoog.

 

Wat is zwangerschapsdiabetes?

Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke vorm van diabetes, die meestal verdwijnt na de zwangerschap. Zwangerschapshormonen zorgen dat lichaamscellen minder gevoelig zijn voor insuline. Het lichaam maakt daarom extra insuline aan tijdens de zwangerschap. Wanneer het lichaam onvoldoende extra insuline kan aanmaken ontstaat zwangerschapsdiabetes.

 

Ongeveer 7 procent van de zwangeren (1 op de 14 zwangeren) krijgt zwangerschapsdiabetes.

Risicofactoren hiervoor zijn:

• Zwangerschapsdiabetes tijdens een eerdere zwangerschap
• Een eerder zwaar kind bij de geboorte
• Overgewicht
• Familieleden met diabetes
• Ethnische achtergrond

 

Zwangerschapsdiabetes ontstaat meestal in de tweede helft van de zwangerschap en kan worden opgespoord met de OGTT test (orale glucose tolerantie test). Met deze test wordt bekeken of u een te hoog glucosegehalte heeft, voor en na inname van een hoeveelheid suiker.

 

Mogelijke gevolgen van zwangerschapsdiabetes

Voor het ongeboren kind:

• Verhoogde kans op te zwaar geboortegewicht (macrosomie).
• Verhoogde kans op te lage bloedglucosewaarden (hypo's) na de geboorte.
• Verhoogde kans op diabetes op latere leeftijd.

 

Voor de moeder:

• Verhoogde kans op hoge bloeddruk of pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging).
• Verhoogde kans op vastzittende schoudertjes (schouderdystocie) of keizersnede tijdens de bevalling (vooral bij grote baby).
• Verhoogde kans op diabetes type 2 op latere leeftijd.
   

Behandeling tijdens de zwangerschap

De behandeling van zwangerschapsdiabetes volstaat meestal met een dieet en fysieke inspanning (beweegadviezen). Glucose dagcurves moeten aantonen of het lichaamseigen insuline goed werkt.

Het is tevens van belang om te letten op een gezonde leefstijl. Als uw bloedglucosewaarden te hoog blijven ondanks het dieet, dan wordt u behandeld met insuline (ongeveer 21% van de vrouwen met zwangerschapsdiabetes). Insuline is niet schadelijk voor u en uw kind. Vrouwen behandeld met insuline bevallen in het St Jansdal altijd in het ziekenhuis onder verantwoording van de gynaecoloog.

 

Hoe vaak meet u de bloedglucose?

Maak twee tot driemaal per week een 4-punts dagcurve.

• Eén of twee curve's op een doordeweekse dag
• Eén curve in het weekend.

Een 4 punts dagcurve betekent een nuchtere glucose en 1.5 uur na elke hoofdmaaltijd een glucose controle.
 

Wat zijn de streefwaarden voor de bloedglucose tijdens de zwangerschap?

• Streefwaarde nuchter vóór het ontbijt: lager of gelijk aan 5.3 mmol/l
• Streefwaarde 1,5 uur ná de maaltijd: tussen de 4.0 en 7.0 mmol/l

 

Indien u insuline moet gaan gebruiken, worden er met u andere afspraken gemaakt.

 

De materialen voor het meten

De poli-assistente heeft een machtiging bij Mediq (medisch verzendhuis) verzorgd zodat u de teststrips, lancetten en eventueel andere materiaal kunt bestellen bij Mediq. Zij verstrekken u de materialen en u krijgt het via de post thuis bezorgd. Afhankelijk van uw zorgverzekeraar kan er een eigen bijdrage gevraagd worden.

 

De diabetesverpleegkundige

Na verwijzing krijgt u een uitnodiging voor een consult (met diëtiste en diabetesverpleegkundige) van ongeveer 60 minuten op de polikliniek interne geneeskunde. Soms krijgt u de informatie samen met een andere zwangere. Wilt u dat niet? Geef dit aan. Bij uitzondering vindt dit consult telefonisch plaats. Tijdens dit consult ontvangt u informatie over zwangerschapsdiabetes en instructie over het meten van uw bloedglucose. Tijdens de verdere zwangerschap houdt u contact met de diabetesverpleegkundige óf met uw eigen verloskundige over de glucosewaardes. Dit is afhankelijk van uw situatie, dit wordt met u besproken tijdens het eerste consult. Minimaal één keer per twee weken beoordeelt of de diabetesverpleegkundige óf de verloskundige de dagcurves.

 

De internist en/of de verpleegkundig specialist

Na de diagnose heeft u een kort gesprek met de internist of verpleegkundig specialist. Dit kan telefonisch of fysiek zijn op de polikliniek. Er gaat een brief naar de huisarts en de aanvrager met adviezen voor de toekomst. Als u insuline nodig heeft tijdens de zwangerschap of als er andere redenen zijn heeft u ongeveer 6-8 weken na de bevalling een afrondend consult voor het beoordelen van de glucosewaarden na de bevalling en het bespreken van de toekomst.

 

De diëtist

De diëtist bespreekt uw voedingspatroon en geeft adviezen om de bloedglucose binnen normale waarden te krijgen en/of te houden. U krijgt uitleg over koolhydraten, waaruit het lichaam glucose maakt. Het blijft van belang dat u niet alleen gezonde voeding, maar ook voldoende voeding blijft gebruiken. Indien u behoefte heeft aan meer informatie, kunt u een vervolgafspraak maken met een eerste lijns diëtist. Vraag dit na bij uw zorgverleners.

 

Algemene voedingstips bij zwangerschapsdiabetes

Hierbij geven wij u algemene adviezen om te starten voorafgaand aan uw afspraak met de diëtist. Uitgangspunt van het voedingsadvies is een gezonde basisvoeding met voldoende voedingsstoffen voor moeder en kind. Vaak helpt anders eten al genoeg om te voorkomen dat u en uw kindje last krijgen van de gevolgen van zwangerschapsdiabetes.

 

Wat zit er in uw voeding?

Alles wat wij eten valt in één van de volgende groepen:

• Koolhydraten;
• Vetten;
• Eiwitten.

 

Koolhydraten en vetten zijn de brandstoffen in de voeding. Eiwitten zijn vooral nodig als bouwstof. Bij zwangerschapsdiabetes spelen de koolhydraten een grote rol.

Om ervoor te zorgen dat de bloedglucose niet te hoog wordt, is het belangrijk de hoeveelheid koolhydraten goed over de dag te spreiden. Koolhydraten is een verzamelnaam voor suikers en zetmeel.

Koolhydraten uit de voeding komen via de maag in de darmen terecht. In de darmen worden de verschillende koolhydraten tijdens de spijsvertering afgebroken tot glucose en opgenomen in het bloed, waardoor de bloedglucose kan stijgen.

 

Koolhydraten:

• Zetmeel: brood, pasta, rijst, aardappelen, peulvruchten.
• Vruchtensuiker: fruit, vruchtensap.
• Melksuiker: melk, karnemelk, yoghurt, vla, kwark.
• Suiker: koek, snoep, zoet broodbeleg, alle suikersoorten.

 

Waar kunt u op letten?

• Verdeel uw maaltijden over de dag. Gebruik liever zes kleine maaltijden dan drie grote maaltijden.

• Voeg geen suiker toe aan thee of koffie.
• Neem zo min mogelijk producten met suiker.
• Gebruik geen frisdrank, limonade met suiker. In plaats hiervan kunt u light frisdranken gebruiken (maximaal twee á drie glazen per dag). Voorkeur gaat uit naar water / thee.
• Drink ook geen ongezoet (light) of vers vruchtensap. Ook deze sappen bevatten  vruchtensuikers en zijn geen goed alternatief voor frisdrank.
• Gebruik twee keer per dag een stuk fruit, verspreid over de dag.
• Kies hartig beleg op/bij het brood: kaas of vleeswaren, pindakaas, salades, sandwichspread, olijven, tapenades, vis etc.
• Neem bij de warme maaltijd één zetmeelproduct: aardappels OF rijst OF pasta OF couscous OF bonen/peulvruchten OF brood.
• Neem geen zoete tussendoortjes. Dus geen: chocolade, taart, koekjes, nagerechten met suiker, ijs, zuidvruchten (abrikoosjes en dadels). Vervangers zijn bijvoorbeeld een volkoren cracker, een volkoren boterham, groenten (bijvoorbeeld komkommer, tomaatjes, worteltjes etc).

• Gebruik geen melkproducten met toegevoegde suikers zoals vla, vruchtenyoghurt, vruchtenkwark en chocolademelk. Ongezoete melkproducten (gewone melk, yoghurt, kwark) zijn wel toegestaan.

• Pizza, patat en pannekoeken bevatten naar verhouding meer koolhydraten dan bijvoorbeeld aardappelen, rijst en pasta. Eet daar dus minder van. Bepaal voor uzelf in hoeverre u deze producten kunt gebruiken.

• Wilt u naast de extra vitamine D (10 microgram per dag) nog extra vitamines en mineralen gebruiken? Kies dan voor een multivitamine speciaal voor de zwangere vrouw. Als u dat doet hoeft u geen extra vitamine D en foliumzuur meer te gebruiken (zie ook voedingscentrum.nl).

 

Onderstaande hoeveelheden worden geadviseerd binnen de Richtlijnen Goede Voeding voor zwangere vrouwen. U kunt afwijken van de hoeveelheden die aangegeven worden als u voor uw zwangerschap gewend was om minder hiervan te eten.

• Volkorenbrood: 4-7 sneetjes per dag
• Aardappelen, zilvervliesrijst, volkoren pasta of peulvruchten: 4-5 stuks / opscheplepels
• Groenten: minimaal 5 opscheplepels (minimaal 250 gram)
• Zuivel: 2-3 porties (450 ml) melkproducten en 40 gram kaas (2 plakken)
• Vlees (waren), vis, ei en vleesvervanger: 1 portie (100-125 gram) onbereid gewicht
• Halvarine, (dieet) margarine,40-50 gram (5 gram per sneetje brood),  vloeibare bak- en braadproducten (1 eetlepel)
• Dagelijks 1 klein handje ongezouten, ongesuikerde noten (25 gram)
• Dranken: 1,5 - 2.0 liter per dag (inclusief zuivel)

 

Behandeling tijdens de bevalling

Zwangerschapsdiabetes kan betekenen dat u in het ziekenhuis moet bevallen. Dit bespreekt de verloskundige / gynaecoloog met u. Neem voor de bevalling uw glucosemeter en teststrips mee naar het ziekenhuis (bij insulinegebruik ook de insulinepennen en naaldjes).

 

Indien u insulinebehandeling heeft, bespreekt de diabetesverpleegkundige (rond zwangerschapsduur van 34-36 wkn) met u de glucoseregulatie rondom de bevalling en na de bevalling.

Indien u insuline heeft gebruikt wordt na de bevalling de bloedglucose bij de baby regelmatig gecontroleerd. Daalt de bloedglucose, dan krijgt hij of zij extra voeding om dit zoveel mogelijk te voorkomen. Als extra voeding niet voldoende is, dan neemt de kinderarts de zorg tijdelijk over.

 

Na de bevalling

In de meeste gevallen zal 24 uur na de bevalling de bloedglucose normaal zijn. Na de bevalling kunt u meestal stoppen met het spuiten van insuline. Dit is voor de bevalling met u besproken.

• Bij insuline gebruik tijdens de zwangerschap mag u in de week nadat u bevallen bent zelf twee bloedglucosedagcurves meten en deze doorgeven aan uw diabetesverpleegkundige. Zes tot acht weken na de bevalling krijgt u een afspraak bij de internist of verpleegkundig specialist. Wilt u een week voordien ook nog 2 dagcurves meten en deze laten beoordelen?
• Bij behandeling met voeding is het advies om 2 dagcurves ongeveer 4 weken na de bevalling te laten beoordelen door de diabetesverpleegkundige of bij de verloskundige.

• Is de bloedglucose boven de 10.0 mmol/l in de weken na de zwangerschap? Neem dan contact op met de diabetesverpleegkundige.

 

De toekomst

Bij een volgende zwangerschap is de kans op herhaling van zwangerschapsdiabetes vergroot. Daarom moet u in een volgende zwangerschap in een vroeg stadium getest worden: in week 16 of 17 van uw zwangerschap. Levert de suikertest (OGTT) geen afwijkende waarden op, dan wordt de OGTT bij 28 weken herhaald.

 

Zwangerschapsdiabetes is een waarschuwing voor de toekomst. De kans op het krijgen van diabetes type 2 is 50% (in de eerste 5-10 jaar na uw zwangerschap).

U kunt de kans op diabetes zo klein mogelijk houden door:

• Een gezond gewicht (passend bij uw leeftijd en lichaamsbouw).
• Voldoende lichaamsbeweging.
• Een gezond voedingspatroon.

 

Dit alles bespreekt de internist/ verpleegkundig specialist met u tijdens het consult na de bevalling. Door middel van een brief wordt u overgedragen aan uw huisarts. In de eerste vijf jaar na uw bevalling controleert uw huisarts elk jaar uw bloedglucosewaarden. Wij raden u aan om jaarlijks zelf een afspraak hiervoor te maken. Kies bijvoorbeeld de maand van de geboorte van uw kind om jaarlijks deze controle te laten plaats vinden.

 

Tabel 1. Referentie glucosewaarden ná de zwangerschap

Diagnose	Tijdstip van meting	Glucose waarde(mmol/l)
Normaal	Glucose nuchter  Glucose niet nuchter	Lager dan  6.1  Lager dan  7.8
Gestoorde nuchtere glucose	Glucose nuchter  Glucose niet nuchter	Tussen 6.1 en 7.0  Lager dan 7.8
Gestoorde glucosetolerantie	Glucose nuchter  Glucose niet nuchter	Lager dan 6.1 én  Tussen 7.8 en 11.1
Diabetes mellitus	Glucose nuchter  Glucose niet nuchter	Hoger of gelijk aan 7.0  Hoger of gelijk aan = 11.1

 

Meer informatie & contact

Mocht u vragen hebben of uw bloedglucosewaarden willen doorgeven, dan kunt u contact opnemen met de diabetesverpleegkundige.

U kunt een bericht sturen via Mijn St Jansdal of u kunt een (telefonische) afspraak maken met de diabetesverpleegkundige via de assistente.

 

Diabetescentrum (polikliniek Interne Geneeskunde):Tel. (0341) 463747.

Bereikbaar van maandag tot en met vrijdag tussen 08.30-16.30 uur. Bij voorkeur in de ochtend contact opnemen.

 

Heeft u vragen voor de diëtist dan kunt contact opnemen met de afdeling Diëtetiek. Tel (0341) 463720.

 

• www.dvn.nl/wat-is-diabetes/andere-typen-diabetes/zwangerschapsdiabetes
• https://www.thuisarts.nl/zwangerschapsdiabetes/ik-heb-zwangerschapsdiabetes
• www.voedingscentrum.nl
• www.borstvoeding.com

 

Handige apps:

ZwangerHap (Voedingscentrum)

Mijn Eetmeter (Voedingscentrum)Koolhydraatkenner  (éénmalige bijdrage)