Slikken en verslikken

Slikken doen we erg vaak, meestal zonder erbij na te denken. Speeksel slikken we overdag twee maal per minuut weg en tijdens de slaap eenmaal per minuut. Omdat eten en drinken van fundamenteel belang zijn voor ons bestaan, verstoren slikproblemen ons normale leven direct.

Slikken is een complexe activiteit. Om goed te kunnen slikken, moeten de bij het slikken betrokken spieren en zenuwen samenwerken. Wanneer deze samenwerking op welke wijze dan ook verstoord raakt, kan de patiënt zich verslikken. Verslikken betekent dat er vloeistof of voedsel in de luchtpijp terechtkomt in plaats van in de slokdarm. Gewoonlijk treedt een flinke hoestbui op, die het voedsel of de vloeistof uit de luchtpijp werkt, zodat er geen infectie ontstaat.
 

Slikstoornissen

Ten gevolge van hersenletsel kan het slikken op vele manieren verstoord raken. Soms is het (enige tijd) onmogelijk om te slikken, zodat de patiënt op een andere manier gevoed moet worden, bijvoorbeeld door middel van een neussonde. De diëtist adviseert dan die sondevoeding waarin alles zit wat de patiënt nodig heeft. De logopedist onderzoekt de aard en ernst van de slikstoornis en beoordeelt vooral of eten en drinken veilig is. Het is onveilig wanneer de patiënt een groot risico loopt voeding in de luchtwegen te krijgen (verslikken) met de kans op het oplopen van een longontsteking. Aan de hand van het onderzoek van de logopedist bepalen we of de patiënt mag eten en drinken en zo ja, wát hij mag eten en drinken. Bijvoorbeeld alleen eten van een dik vloeibare consistentie (yoghurt dikte). Dit verschilt per patiënt. Een aangepaste consistentie betekent een beperking in de keuze van voeding. De diëtist houdt goed in de gaten of de patiënt voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt.
 

Voedselaanpassingen

Voor de omgeving is het belangrijk te weten wat de patiënt wel en niet mag eten en drinken. Soms moeten dunne dranken (water, thee, koffie, vruchtensappen etc) ingedikt worden met verdikkingsmiddel (Nutilis = wit poeder). Kauwen kan moeilijk gaan, bijvoorbeeld bij een aangezichtsverlamming. Voedselaanpassingen zijn vaak tijdelijk ter preventie van een nare complicatie als een longontsteking ten gevolge van verslikken. Informeert u naar de mogelijkheden, voordat u de patiënt iets te eten of te drinken geeft.
 

Aandachtspunten

Wanneer een patiënt zich vaak verslikt, maar wel eten of drinken via de mond aangeboden krijgt, zijn de volgende punten van belang:

• Patiënt moet goed rechtop zitten, het hoofd zonodig gesteund en niet achterover.
• Patiënt draagt gebitsprothese: deze zonodig vastplakken met kleefpasta.
• Wanneer de patiënt zelf drinkt, moet hij dit slok voor slok doen en vooral in een rustig tempo.
• Wanneer u de patiënt helpt met eten moet u de volgende hap pas aanbieden als de vorige volledig doorgeslikt is.
• Wanneer de patiënt zich toch verslikt, dan stoppen.
• De happen moeten niet te groot zijn.
• Afhankelijk van de conditie van de patiënt zonodig pauzes inlassen tijdens de maaltijd. Bij vermoeidheid neemt de kans op verslikken toe (de patiënt houdt de voeding dan langer in zijn mond).
• Biedt het eten recht van voren aan, zodat de patiënt het hoofd niet hoeft te draaien en laat de patiënt goed van de lepel afhappen, dus recht uit de mond halen.
• Controleer na het eten of de mond goed leeg is en laat de patiënt een poosje rechtop zitten, zodat het eten kan ‘zakken’.
• Het is belangrijk dat het eten en drinken in alle rust gebeurt, zodat de patiënt zich kan concentreren.
• Stel geen vragen wanneer de patiënt eten in de mond heeft.
• Volg de adviezen van de logopedist op!

Met vragen kunt u terecht bij de verpleegkundige van de afdeling neurologie.