Ongewild verlies ontlasting

Als iemand geen controle meer heeft over de stoelgang en ongewild ontlasting verliest, is er sprake van incontinentie voor ontlasting. Dit wordt ook fecale incontinentie of incontinentia alvi genoemd. Incontinentie komt vooral bij ouderen voor en vaker bij vrouwen dan bij mannen. Geschat wordt dat ongeveer zeven procent van de vrouwen last heeft van incontinentie voor ontlasting.
 

Klachten

Klachten van incontinentie voor ontlasting kunnen zijn:

• Ongewild verlies van ontlasting
• Het niet goed kunnen ophouden van ontlasting
• Hygiënische problemen of huidproblemen

Oorzaken

De meest voorkomende oorzaak van incontinentie voor ontlasting is onvoldoende werking van de sluitspier (sfincter) van de anus. De buitenste anale sluitspier (externe sfincter) kan onvoldoende aanspannen, wanneer de endeldarm is uitgezet door vulling met lucht of ontlasting. Het langer ophouden van ontlasting vormt dan een probleem.

Ook de binnenste sluitspier kan onvoldoende werken, waardoor met name de ‘rustdruk’ minder is. Dit zorgt vaak voor passief verlies. In beide gevallen kan er lucht ontsnappen en er kan vloeibare en/of vaste ontlasting via de anus naar buiten lekken.

Problemen kringspier

Mogelijke oorzaken van een onvoldoende werkende kringspier zijn:

• Normale veroudering:
  Bij het ouder worden kan de kracht van de sluitspier afnemen.
• Beschadiging van spieren of zenuwen:
  Dit kan veroorzaakt zijn tijdens een bevalling (met name bij een totaalruptuur) of een operatie rondom de anus.

Andere problemen
Andere oorzaken van incontinentie voor ontlasting zijn:

• Verlies elasticiteit endeldarm
  Als gevolg hiervan wordt de tijd tussen het moment dat iemand de aanwezigheid van ontlasting voelt en het ogenblik waarop de aandrang ontstaat, korter. Dit verlies van elasticiteit kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van littekenweefsel dat ontstaat na een operatie of bestraling.
• Ontsteking van de endeldarm
  Aandoeningen die tot ontsteking van de endeldarm leiden, zoals colitis kunnen het vasthouden van ontlasting bemoeilijken.
• Overloop incontinentie
  Dit kan optreden bij ernstige obstipatie. Soms lekt er dan (dunne) ontlasting weg waardoor het lijkt alsof iemand de ontlasting niet kan ophouden, terwijl er juist gelaxeerd moet worden.
• Een verzakking van de endeldarm
  Hierdoor kan het anale kanaal niet meer goed kan sluiten.
  Niet te verwarren met aambeien, die overigens wel klachten van vochtverlies (soiling) kunnen geven.
   

Seksuele problemen

Ongewild verlies van ontlasting kan tot problemen leiden in het seksuele functioneren. Zo kan het een negatieve invloed hebben op de seksuele opwinding. Ook is het mogelijk dat het lichaamsbeeld of zelfbeeld verandert en er eventuele schaamte of schroom ontstaat.
Andere bekkenbodemklachten kunnen ook tot diverse seksuele klachten leiden. Bij mannen kan dit tot erectieproblemen leiden. Vrouwen kunnen last krijgen van pijn bij het vrijen of een vaginistische reactie. In de menopauze kunnen bekkenbodemklachten ontstaan of verergeren.
 

Behandeling

De behandeling van fecale incontinentie kan zijn:

• Biofeedback / Myofeedback Therapie
  Onder begeleiding van een bekkenbodem-fysiotherapeut leren patiënten de spieren van de bekkenbodem en de anus bewust aan- en ontspannen.
  Ook wordt gebruik gemaakt van de rectale oefenballon. Hierbij wordt een ballon met een slangetje in het anale kanaal ingebracht. Vervolgens wordt deze gevuld met lucht. Er wordt geleerd de kringspier van de anus onmiddellijk aan te spannen bij aandrang en de kringspier te blijven aanspannen gedurende de aandrang.
   

Na bestralingen of operaties kan de darm met behulp van de rectale oefenballon langzaam weer wennen aan vulling door de ballon gedurende de behandeling steeds meer te vullen.

• Primair kringspier herstel middels een operatie (Anterior Sphincter Repair)
  Via een operatie wordt het litteken opgezocht en wordt de kringspier weer aan elkaar gehecht. Dit kan alleen wanneer de spier nog van goede kwaliteit is en er een duidelijk litteken in de kringspier bestaat. Hiervoor wordt van tevoren een onderzoek met geluidsgolven (endo-echografie) gemaakt.
  Een veel minder vaak gebruikte operatietechniek is de dynamische gracilis plastiek. Hierbij wordt een spier van het bovenbeen omgelegd, zodat deze om de kringspier van de anus komt te liggen. Tevens wordt met een geïmplanteerde elektrische stimulator de spierfunctie aangepast.
  Ook wordt de artificiële anale sfincter implantatie toegepast. Er wordt nu een siliconen bandje om de anale kringspier geplaatst, dat gevuld kan worden met water. Met een pompje kan men het bandje laten leeglopen om de darm te legen.
  Deze laatste twee operaties, die maar in enkele centra worden toegepast, zijn veel groter en gaan gepaard met meer complicaties, en zijn slechts in specifieke situaties geschikt.
• Anale plug
  De anale plug, ook wel anale tampon genoemd, blokkeert het verlies van ontlasting. Veel mensen vinden het dragen van een anale plug erg vervelend. Als hij verdragen wordt, is het resultaat meestal goed.
• Darmspoeling (Iryflex™ pomp)
  De patiënt spoelt de darm dagelijks op een vast tijdstip schoon. Er is dan geen ontlasting meer in de darm aanwezig die ongewild verloren kan worden.
• Neuromodulatie (SNS), Siliconen Pads, SECCA™
  Bij deze relatief nieuwe technieken worden respectievelijk de zenuwen in de onderrug met een apparaatje geprikkeld, dan wel dat het anale kanaal ‘opgevuld of nauwer gemaakt’ wordt. Het is gebleken dat dit regelmatig leidt tot een sterke vermindering van incontinentieklachten. Ook deze ingrepen zijn slechts in specifieke situaties geschikt.
• Stoma
  Als geen enkele behandeling effectief is gebleken, kan een stoma worden aangelegd. Dit is een kunstmatige darmuitgang waarbij de ontlasting via de buikwand wordt afgevoerd en wordt opgevangen in een zakje.