Een miskraam. Voor bijna alle vrouwen is dit een ingrijpende situatie. Dat geldt ook voor uw partner en directe omgeving. Zeker als u het meerdere keren meemaakt kan het veel vragen oproepen. Veel vrouwen willen weten waarom hen dit overkomt en of ze een volgende miskraam kunnen voorkomen. In deze voorlichtingsfolder geven we u zo goed mogelijk antwoord op deze vragen. Er staan ook adressen van organisaties in die u verder kunnen helpen en een lijstje met boeken waarin meer informatie staat. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, stelt u deze dan gerust aan ons. In deze folder bedoelen we met “ons” uw verloskundige of gynaecoloog.
 

Wat is een miskraam?

De zaadcel bevrucht een eicel. Deze cellen vormen samen het embryo en ontwikkelen verder. Het duurt gemiddeld 40 weken voordat een baby volgroeid ter wereld komt.?Als er in het begin van dit proces iets fout gaat, kan het zijn dat de zwangerschap eindigt met het verlies van de niet- levensvatbare vrucht. Dit noemen we tot 12 weken een vroege miskraam en tussen 12 en 16 weken zwangerschap een late miskraam.In de medische wereld heet een miskraam ook wel spontane abortus. Dit is iets anders dan het afbreken van een ongewenste zwangerschap, dit noemt men abortus provocatus.

Oorzaken van een miskraam

Wel 95% van de miskramen ontstaan doordat het vruchtje zich niet goed ontwikkelt. De oorzaak hiervoor ligt in een afwijking in de chromosomen, dat zijn de bouwstenen van de vrucht. Het probleem ontstaat vaak al net na de bevruchting in de celdeling. Het lichaam stoot het embryo wat niet goed groeit af. Deze chromosoomafwijking is zelden erfelijk en meestal zijn er dus geen gevolgen voor een volgende zwangerschap. In 5% van de miskramen nestelt het kindje niet goed in in de baarmoeder door een infectie, afwijkende baarmoedervorm, een vleesboom of andere onbekende oorzaak. Een miskraam ontstaat niet door lichamelijke inspanning. Zo veroorzaken bijvoorbeeld vrijen, vallen, fietsen, paardrijden of motorrijden geen miskraam.

Na twee miskramen kunt u een onderzoek aanvragen naar de oorzaak. Hiervoor mag u als u dat wenst een afspraak maken met de gynaecoloog. Er is helaas maar bij ongeveer 15 tot 20% van de paren een oorzaak te vinden.
 

De kans op een miskraam

We weten dat minimaal 10% (waarschijnlijk rond de 15%) van de zwangerschappen eindigt in een miskraam.?Een eerste miskraam verhoogt uw kans op een nieuwe miskraam niet of nauwelijks.
In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 20.000 vrouwen een miskraam. De kans dat u ooit met dit probleem te maken krijgt is ongeveer 25%. Hoe ouder u bent, hoe groter de kans op een miskraam.?Voor vrouwen beneden de 35 jaar is de kans 1 op 10, voor vrouwen tussen de 35 en 40 jaar is de kans 1 op de 5-6.?Voor vrouwen tussen de 40 en 45 jaar is de kans zelfs 1 op 3 zwangerschappen. Rokende vrouwen hebben meer kans op een miskraam dan vrouwen die niet roken. Dit geldt ook voor vrouwen met overmatig alcoholgebruik en overgewicht .
 

Verschijnselen van een miskraam

Het komt soms totaal onverwacht voor u dat de zwangerschap eindigt. Er zijn een aantal dingen die vaak voorkomen als u een miskraam meemaakt.?Meestal is het eerste signaal bloedverlies via de vagina. Dit kan weinig of heel veel zijn. Soms is het helderrood en vloeibaar, soms heel donker. Er kunnen ook bloedproppen bij zitten, dit noemen wij stolsels. U kunt buikpijn hebben, zoals bij een menstruatie of heviger. Soms verminderen een aantal verschijnselen die in de zwangerschap aanwezig waren: gespannen borsten en misselijkheid.
Een innestelingsbloeding, een ontsteking of een poliep kunnen ook verschijnselen geven zoals hierboven beschreven, dan is er geen sprake van een miskraam.

Het komt ook regelmatig voor dat u geen enkele klacht hebt en bij de echo er wel een miskraam wordt vastgesteld. Dit noemen we dan een missed abortion.
Of het een echte miskraam is, stellen we met een echo vast.

Wat te doen als een miskraam is vastgesteld?

Een miskraam kan niet gestopt worden. Het heeft geen nut om te stoppen met werken of bedrust te nemen.?Wel is er een keuze, samen met ons, hoe de miskraam zal plaatsvinden.
Hieronder noemen we drie dingen die u kunt doen;
 

Afwachten
Meestal wacht men het beloop rustig af. Het is bewezen dat een spontaan verloop van een miskraam beter is voor de verwerking van het verlies van de zwangerschap.
Wanneer op de echo gezien is dat uw kindje niet meer leeft wordt vaak eerst enkele dagen tot 2 weken afgewacht of de miskraam toch spontaan op gang komt. U heeft zelf de keuze hoe lang u wil afwachten.
 

Het verloop van een (vroege)miskraam
Meestal is er eerst een beetje bloedverlies. Dan ontstaat krampende pijn, zoals bij een hevige menstruatie en neemt het bloedverlies ook toe. Dan komt het vruchtzakje naar buiten: dit is een met vocht gevuld blaasje van maximaal rond de 4 cm. Daarin zitten roze vlokjes. Meestal komen daarna ook wat donkerrode bloedstolsels mee, deze hebben een afmeting tot vuistgrootte. Soms ziet u ook de nageboorte, deze ziet er uit als stevig weefsel met een doorsnede van ongeveer 6-7 cm. Soms wordt alles compleet geboren. Dan ziet u een gekleurd ballonnetje welke gevuld kan zijn met vocht en een vruchtje. Tot de tijd dat de miskraam komt, kunt u het beste plassen op een emmer, of door een zeef. Zo kunt u zien of u het vruchtzakje mee komt. Het is goed ons op de hoogte te brengen als u denkt het vruchtzakje te herkennen.

Zo kunnen we zien of u een complete miskraam heeft. Als alles uit de baarmoeder uitgestoten is, stopt het bloeden weer. Het is de meest natuurlijke manier.?
In totaal duurt dit een paar uur waarna de ergste pijn en bloedverlies afneemt en uiteindelijk kunt u nog een week tot twee weken wat bloedverlies hebben.
Afwachten kan onzekerheid en emotionele spanning geven, maar het kan geen kwaad. Het heeft ook geen gevolgen voor een eventuele volgende zwangerschap. Wel kunt u met ons afspreken hoe lang u wilt afwachten.
 

Het verloop van een late miskraam

Een late miskraam vindt tussen 10 en 16 weken zwangerschap plaats. Deze kan als een zeer heftige menstruatie verlopen met erg ruim bloedverlies en flinke buikkrampen.
Schrik tijdens het doorzetten van de miskraam niet van de ruime hoeveelheid bloedverlies, u heeft grote maandverbanden nodig om al het bloedverlies op te kunnen vangen.
Er komt dan vaginaal ruim helderrood bloed samen met stolsels tot vuistgrootte. Mogelijk verliest u ook een kindje tussen de 4 en 12 cm groot. U kunt ook de nageboorte verliezen: deze ziet eruit als een stevig stuk weefsel met een doorsnede van 8-12 cm. Als alles compleet wordt geboren ziet u een roodgekleurde ballon, mogelijk gevuld met vocht en ook het kindje hierin. De kans dat dit voorkomt is klein. Verliest u duidelijk uw kindje, de vruchtzak én nageboorte dan kunt u er zeker van zijn dat de zwangerschap compleet is uitgestoten. Een lege baarmoeder geeft minder bloedverlies en de buikkrampen verminderen tot een situatie die vergelijkbaar is met een gewone menstruatie.
 

Pijnstilling

Een warme kruik of een warme douche werkt vaak verzachtend en ontspannend voor de hevige buikkrampen. Wanneer dit niet helpt mag u ook pijnstilling voor de buikkrampen gebruiken. Het middel van eerste keus is Paracetamol 500mg. Hiervan mag u er acht per 24 uur innemen. Bij voorkeur 4x daags 2 tabletten van 500mg. Veel vrouwen geven de voorkeur aan afwachten, omdat een spontane miskraam de natuurlijke gang van zaken is. U beleeft uw verdriet thuis en vermijd eventuele complicaties van een curettage. Als u besluit om een spontane miskraam af te wachten, is het verstandig te bedenken hoe lang u wilt afwachten. Bespreek dit met uw arts. Afwachten kan medisch geen kwaad en heeft geen gevolgen voor een nieuwe zwangerschap. Wel kan het emotioneel zwaar zijn. Zwangerschapsverschijnselen blijven vaak bestaan zolang er zwangerschapsweefsel in de baarmoeder aanwezig is. Ook is soms door ruim bloedverlies of pijn of door een incomplete miskraam later alsnog een curettage nodig. Indien u niet kiest voor het spontaan afwachten van de miskraam of het wachten te lang gaat duren, kunt voor het op gang brengen van de miskraam verwezen worden naar de gynaecoloog of klinisch verloskundige. Na een echo en een gesprek zijn er twee mogelijkheden.
 

Medicijnen

Sinds enkele jaren is er internationale ervaring opgedaan met het op gang brengen van een miskraam met behulp van enkele vaginaal ingebrachte tabletten misoprostol (Cytotec®).  Het blijkt hiermee vaak mogelijk de miskraam op gang te brengen en zo langdurig afwachten of curettage te voorkomen. Cytotec is niet geregistreerd voor de behandeling van een miskraam. U dient formeel toestemming te geven voor deze behandeling.
 

Hoe gaat het in zijn werk?
Uw arts of verloskundige schrijft acht tabletten Cytotec® voor. U dient hiervan vier tabletten ’s ochtends zo hoog mogelijk in de vagina in te brengen. U wacht het effect vervolgens af. Dat kan enkele uren op zich laten wachten. Bij veel vrouwen trekt na enkele uren de baarmoeder samen zoals tijdens een menstruatie en ontstaat bloedverlies. Als de miskraam doorzet neemt de krampende pijn toe en ook de hoeveelheid bloedverlies. Dit is vaak heviger dan bij een gewone menstruatie: u verliest dan bloedstolsels en soms een herkenbaar vruchtzakje. De tweede dag herhaalt u de behandeling. Ook nu brengt u ’s ochtends vier tabletten zo hoog mogelijk in de vagina in, ook als er al enig bloedverlies is gekomen. Als u alle medicatie gebruikt, is de kans het grootst dat u een volledige miskraam zal hebben. De werkzame stof van de tabletten wordt snel door het lichaam opgenomen. De tabletten zelf lossen niet zo goed op; u kunt ze weer verliezen. Dit is niet erg. U komt na een week voor controle op de polikliniek waar een echoscopisch onderzoek plaatstvindt.
 

Bijwerkingen
Misselijkheid en diarree komen het vaakst voor. Sommige vrouwen hebben last van trillerigheid en lichte temperatuursverhoging. Ook komt hevige krampende pijn van de baarmoeder voor en meer bloedverlies dan bij de menstruatie, net als bij een spontane miskraam.
 

Wanneer moet u contact opnemen?

• Bij bloedverlies dat te hevig is om goed op te kunnen vangen met maandverbanden of die langer dan enkele uren in hevigheid aanhoudt. Gebruik geen tampons!
• Bij pijn die niet te dragen is ondanks het gebruik van Paracetamol en een warme kruik.

Indien u aanhoudend veel bloedverlies heeft of u bent ongerust over de hoeveelheid bloedverlies of pijn dan kunt u voor overleg contact opnemen met uw eigen verloskundige of de klinisch verloskundige. Zie voor telefoonnummers achterin de folder. Het is belangrijk dat u altijd op de afgesproken controle terugkomt! Ook als u denkt dat de miskraam klaar en voorbij is. Wij controleren dit voor uw veiligheid: soms blijf er wat weefsel achter waardoor de miskraam niet voorbij is en later weer klachten ontstaan.
 

Curettage?
Bij een curettage haalt de gynaecoloog onder narcose de baarmoeder leeg. Dit gebeurt met een zuigbuis, dit heet een vacuumcurette of een schrapertje (curette) via de vagina. De ingreep zelf duurt ongeveer 5-10 minuten en gebeurt in dagbehandeling in het ziekenhuis.
Tijdens de ingreep gaat u onder narcose, maar u kan ook kiezen voor een ruggeprik.

Als de spontane miskraam of de miskraam na cytotec tabletten niet volledig is, kan ook een curettage volgen. Bij een curettage is er minder onzekerheid dan bij afwachten en minder verstoring van het normale leven. Maar een curettage is een medische ingreep. Een zeldzaam voorkomende complicatie is het syndroom van Asherman: hierbij ontstaan verklevingen aan de binnenzijde van de baarmoeder die de vruchtbaarheid nadelig kunnen beïnvloeden. Door middel van een operatie, de zogenaamde therapeutische hysteroscopie verwijdert de gynaecoloog deze verklevingen in een later stadium. Een enkele keer komt een perforatie voor: de zuigbuis of de curette gaat door de wand van de baarmoeder. Meestal heeft dit geen gevolgen, maar soms is het verstandig een extra nacht in het ziekenhuis te blijven. Vaak krijgt u dan antibiotica. Een andere complicatie is een incomplete curettage, waarbij een rest van de miskraam achterblijft. Dit gedeelte kan alsnog spontaan naar buiten komen maar soms heeft u hiervoor een tweede curettage nodig. Opsturen van het weefsel voor microscopisch onderzoek is mogelijk, maar dit onderzoek zegt niets over de oorzaak van de miskraam. Het bevestigd alleen maar dat de miskraam werkelijk heeft plaatsgevonden. Ook geeft het geen informatie over het geslacht van de vrucht.
 

Anti D immunoglobuline

Als u een rhesus negatieve bloedgroep heeft kan uw lichaam antistoffen maken tegen het weefsel van een volgende zwangerschap. In dit geval dienen wij u anti D immunoglobuline toe per injectie.
 

Wanneer belt u de verloskundige of gynaecoloog

• Bij een aantal verschijnselen is het verstandig om ons te bellen:?
  als u ongerust bent over het verloop van de miskraamen twijfelt of deze compleet is
• bij hevig bloedverlies: langdurig meer dan een forse menstruatie. Of als u hier duizelig van bent, sterretjes ziet of neigt tot flauwvallen
• als u koorts heeft boven de 38 graden: mogelijk heeft u antibiotica nodig omdat u een infectie opliep
• bij aanhoudende pijn of aanhoudend fors bloedverlies na een ingreep of na een spontane miskraam
• als de menstruatie uitblijft na 6 weken, of u blijft zich “zwanger voelen” door allerlei lichamelijke verschijnselen. U kunt dan opnieuw een zwangerschapstest doen en contact met de polikliniek opnemen, of buiten kantoortijden met de klinisch verloskundige.
   

Telefoonnummers:

Polikliniek gynaecologie:  0341-463553
Klinisch verloskundige:  0341-463838
 

Na de miskraam

Lichamelijk herstel
Het lichamelijke herstel na een miskraam of curettage gaat meestal vlot. Gedurende een tot twee weken bestaat vaak nog wat bloedverlies en bruinige afscheiding. Het is verstandig met seksuele gemeenschap en zwemmen te wachten tot het bloedverlies voorbij is. Dit om een infectie te vermijden. Het lichaam herstelt vrij snel en een nieuwe zwangerschap is in principe weer mogelijk.
 

Emotioneel herstel
Veel vrouwen maken na een miskraam psychisch een moeilijke tijd door. De miskraam betekent een abrupt einde aan alle plannen en fantasieën over het verwachte kind. U kunt een miskraam als ingrijpend ervaren. Verdriet, schuldgevoel, ongeloof, boosheid en een leeg gevoel zijn veel voorkomende emoties na een miskraam. Dit is normaal. Het kan lastig zijn om over een miskraam te praten. De vraag waarom het misging houdt u misschien bezig. Hoe invoelbaar ook, schuldgevoelens zijn bijna nooit terecht. Een miskraam is een natuurlijke oplossing voor iets wat fout ging rond de bevruchting. De gedachte dat zwanger worden in elk geval mogelijk is gebleken, kan een steun zijn. De verwerking van een miskraam varieert individueel; iedereen, man en vrouw, doet dat op zijn eigen manier. Het is moeilijk aan te geven hoe lang dit proces duurt. Sommige ouders doen er enkele maanden tot een half jaar over, bij anderen duurt het langer, soms meer dan een jaar. Voor de omgeving is het niet zomaar duidelijk wat u doormaakt. Opmerkingen als ‘volgende keer beter’ of ‘je bent nog jong’ doen meestal geen recht aan wat u op dat moment voelt. Een miskraam overkomt u vaak vroeg in de zwangerschap, nog voordat andere mensen weten over de zwangerschap. Het is voor de buitenwereld nog niet zichtbaar. Het is dan misschien niet gemakkelijk om het te vertellen. Toch kan het goed zijn om over het verlies te praten. Met mensen in uw omgeving en eventueel met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt.  Dit helpt vaak om het een plaats te geven en te verwerken.
 

Opnieuw zwanger worden

Een algemeen advies voor iedere vrouw is: zo gezond mogelijk leven. Dit houdt in dat u gezond en gevarieerd eet, geen alcohol drinkt, niet rookt. Voor medicijnen geldt dat u ze alleen gebruikt na overleg met uw huisarts of gynaecoloog. We adviseren iedere vrouw die weer zwanger wil worden om iedere dag een tablet foliumzuur van 0,4 of 0,5 mg te slikken. Liefst al 4 weken voorafgaand aan een zwangerschap. Wanneer u snel een volgende zwangerschap overweegt, is het verstandig eerst met uw verloskundige of gynaecoloog te overleggen. Als er onderzoeken gedaan zijn, is het soms goed om eerst de uitslagen daarvan af te wachten.
 

Organisaties die ondersteunen

Er bestaat geen landelijke hulporganisatie die zich speciaal richt op vrouwen die een miskraam doormaakten.
Wel kunt u hulp en steun zoeken bij de volgende organisaties:

Project Lotgenotencontact bij Miskramen
Humanitas, Nederlandse Vereniging voor Maatschappelijke Dienstverlening en Samenlevingsopbouw Sarphatistraat 4; 1017 WS Amsterdam Postbus 71; 1000 AB AMSTERDAM tel. (020) 523 11 00, fax (020) 622 73 67

Freya
Patiëntenvereniging voor vruchtbaarheidsproblematiek Postbus 476 6600 AL Wijchen tel./fax (024) 645 10 88 Website: www.freya.nl

FIOM
Stichting Ambulante FIOM Centraal Bureau Kruisstraat 1 5211 DT ‘s-Hertogenbosch tel. (073) 612 88 21 fax (073) 612 23 90

Boeken die over miskramen gaan

Ook hier geldt, dat dit maar een paar voorbeelden zijn. Er zijn veel boeken en brochures die over een miskraam gaan.?
“Als je zwangerschap misloopt”?Het boek geeft uitgebreide informatie over alles wat met een miskraam te maken heeft. M. van Buuren en W. Braam. 6e dr. Baarn: de Kern, 1999. ISBN 90 325 06749.?
“Met lege handen”?Vrouwen over het verlies van hun baby in de zwangerschap of rond de bevalling. Marianne Cuisinier en Hettie Janssen. 2e dr. Houten: Unieboek, 1997. ISBN 90269 6699 7.?
“Ongekend verlies” Een boek voor iedereen die privé of via het werk te maken heeft met miskramen en sterfte rond de geboorte. Annemarie van der Meer. 1e druk uitgever Sirene, feb 2008. ISBN 978 90 5831 481 9.
“Tussen iets en niets”?Omgaan met verlies in de prille zwangerschap.?B. Spitz, M. Keirse en A. Van der Meulen.. Tielt: Lannoo, 1998. ISBN 90 2093 444 9.

Website

www.rivm.nl/Onderwerpen/B/Bloedonderzoek_zwangeren/Welke_aandoeningen/Antistoffen_tegen_bloedgroepen

Bronvermelding

De tekst uit deze folder is gebaseerd op informatie die u terug kunt vinden op de websites van de NVOG: de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie en de KNOV: de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen.

De tekst is aangepast op de situatie in het St Jansdal en de verloskundige praktijken uit het samenwerkingsverband Coöperatie VNVEO. De tekst is geschreven door de Voorlichtings-Coördinatoren van het Moeder&Kind Centrum in samenwerking met gynaecologen, 1e en 2e lijnsverloskundigen, verpleegkundigen en een poli-assistente.