In deze folder vindt u algemene tips over voeding bij levercirrose. Deze informatie is een aanvulling op het gesprek met uw diëtist en vervangt geen persoonlijk advies.

 

Wat is levercirrose? 

De lever is een belangrijk orgaan in uw lichaam. Bij levercirrose is de lever zo beschadigd dat deze niet meer kan genezen. Eerst raken de levercellen ontstoken en daarna sterven ze. Hierdoor ontstaat littekenweefsel en kan de lever niet meer goed werken. Levercirrose kan ontstaan door langdurige infecties, te veel vet in de lever door overgewicht, vergiftiging door alcohol of medicijnen, of een erfelijke ziekte. Het kan jaren duren voordat u klachten merkt.

 

Klachten van levercirrose

Klachten bij levercirrose zijn onder andere:

• Minder eetlust
• Misselijkheid
• Braken
• Buikpijn
• Moeite met concentreren
• Geelzucht (gele huid)
• Jeuk

Gewichtsverlies en vermoeidheid door spierafname komen ook vaak voor. Als levercirrose langer bestaat, kunnen er andere problemen ontstaan, zoals spataderen in de slokdarm, vocht in de buik of enkels, en ophoping van afvalstoffen in het bloed. U kunt ook ondervoed raken en vatbaarder zijn voor infecties. Er zijn voedingsadviezen die u kunnen helpen om zo gezond mogelijk te blijven.

 

Goede voeding 

Mensen met levercirrose krijgen soms te weinig energie en voedingsstoffen binnen. Het is belangrijk om gevarieerd te eten, zodat uw lichaam alles krijgt wat het nodig heeft, zowel overdag als 's nachts.

 

Bij levercirrose kan de lever minder suikers opslaan, wat 's nachts tot een energie-tekort kan leiden. Hierdoor wordt spiermassa gebruikt als energiebron, wat zorgt voor minder spierkracht en een slechtere conditie. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen met levercirrose al na 8 tot 10 uur zonder eten een tekort krijgen, terwijl dit bij gezonde mensen pas na 36 uur gebeurt.

 

Adviezen:

• Eet direct na het opstaan een ontbijt met koolhydraten en eiwitten.
• Eet minimaal vier keer per dag: ontbijt, lunch, avondeten en een snack voor het slapen.
• Kies voor kleinere, verspreide maaltijden (vier tot zeven per dag) om misselijkheid te voorkomen.
• Neem voor het slapen een kleine maaltijd, zoals een boterham met kaas of yoghurt met muesli, en eet direct na het opstaan.

 

Gebruik extra energie 

Levercirrose vraagt veel energie van uw lichaam. Hoe ernstiger de levercirrose, hoe meer calorieën u nodig heeft. Als u genoeg energie uit uw voeding haalt, blijft uw spiermassa beter in stand. In het begin heeft u maar een klein beetje extra energie nodig, zoals een glas melk of een stuk fruit. Later kunnen andere adviezen nodig zijn. 

 

Gebruik extra eiwitten

Eiwitten zijn belangrijk voor spieren, bloed en om wonden te laten genezen. Vooral als u ziek bent, helpen eiwitten bij het herstel. Eiwitten zitten in melk, kaas, vlees, vis, kip, eieren, sojaproducten, noten en peulvruchten zoals bruine bonen. Eet bij elke maaltijd eiwitten om uw spieren sterk te houden. Bewegen helpt ook voor een goed resultaat.

 

Tips om genoeg eiwitten te eten:

• Eet bij elke maaltijd iets van zuivel, zoals melk of yoghurt.

• Kies hartig beleg voor op brood, zoals kaas, vis, ei of vlees.
• Voeg noten of pinda’s toe aan rijst of pasta.
• Strooi extra kaas over uw eten.
• Kies eiwitrijke snacks, zoals milkshake, kwark of nootjes.

• Eet elke dag vis, kip, ei of peulvruchten, en minder dan 300 gram rood vlees per week.

 

Een ‘bedtime snack’

Een 'bedtime snack' is een kleine maaltijd voor het slapen, die koolhydraten en eiwitten bevat om beter te kunnen slapen. Voorbeelden van een 'bedtime snack' zijn:

• Een bakje vruchtenkwark of yoghurt met cruesli en een banaan.
• Kwark of yoghurt met dadels of ander gedroogd fruit.
• Twee sneetjes brood, één met hartig beleg en één met zoet beleg, en een beker chocolademelk.
• Crackers met Franse kaas of tonijnsalade en een glas vruchtensap.
• Twee wentelteefjes en een glas vruchtensap.

• Eén Snickers en een beker melk.

 

Beweging

Elke dag bewegen is belangrijk voor sterke spieren en een goede conditie. Eiwitten uit voedsel komen beter in de spieren als u actief bent. U kunt wandelen, traplopen, fietsen, zwemmen of in de tuin werken. Krachtoefeningen zijn ook goed. U kunt flesjes water gebruiken als gewichtjes voor uw armen. U kunt uw benen trainen door op te staan vanuit een stoel. Vraag een fysiotherapeut om advies over meer beweging en het trainen van spieren.

 

Zoutarm dieet

Als uw lichaam vocht vasthoudt, moet u minder zout eten. Met minder zout werken medicijnen beter. Veel producten bevatten zout. Een Nederlander eet gemiddeld 9 gram zout per dag, maar bij een zoutarm dieet is 3 tot 5 gram zout per dag goed. Hier zijn een paar tips: 

• Voeg geen zout toe tijdens het koken. 
• Gebruik kruiden of specerijen voor de smaak. 
• Kies voor verse of diepvriesgroenten zonder zout. 

• Kook aardappelen en groenten kort in een klein beetje water of roerbak ze. 
• Eet geen kant-en-klare maaltijden, snacks zoals kroketten, of soepen uit pakjes of blik. 
• Vermijd chips, gezouten nootjes en andere zoute snacks. Kies liever voor ongezouten nootjes of zoete popcorn. 
• Beperk het gebruik van sauzen zoals ketjap en Maggi. 

• Kijk in de winkel voor zoutarme producten, zoals dieetzout of kruiden zonder zout. 

 

Vochtbeperking

Bij ascites (vocht in de buik) moet u soms minder vocht drinken. Meestal mag u dan anderhalve liter per dag drinken. Uw arts vertelt hoeveel u precies mag drinken. Alles wat vocht bevat, telt mee. Dit betekent ook een toetje en een stukje fruit. 

 

Vitamines en mineralen

Bij levercirrose is er meer kans op tekorten aan vitamines en mineralen. Door een tekort aan vitamine D kan botontkalking ontstaan. Bij veel alcoholgebruik ontstaat een tekort aan B-vitamines. Vraag uw arts of diëtist of u een vitamine- of mineralenpil nodig heeft.

 

Alcohol

De lever maakt normaal gesproken giftige stoffen, zoals alcohol, onschadelijk. Bij levercirrose kan de lever alcohol niet meer goed afbreken. Alcohol maakt leverproblemen erger. Als u levercirrose heeft, mag u geen alcohol gebruiken.

 

Koffie 

Het is goed om elke dag twee kopjes koffie te drinken. Dit kan helpen om uw lever beter te houden.

 

Risico op ondervoeding

Mensen met levercirrose hebben meer kans op tekorten aan voedingsstoffen, zoals energie en eiwitten. Door de ziekte heeft u meer nodig, maar door andere klachten eet u vaak minder. Hierdoor kunt u spiermassa en kracht verliezen. U merkt dit doordat uw armen en benen dunner worden en u gewicht verliest.

 

Als u geen vocht vasthoudt, kunt u via uw gewicht zien of u genoeg eet. Het is goed om regelmatig te wegen.

 

Als uw lichaam vocht vasthoudt, is uw gewicht niet betrouwbaar. Dan kan uw gewicht goed lijken, terwijl u toch spiermassa verliest en ondervoed bent.

 

Als u minder eet of afvalt, kies dan voor meer energie- en eiwitrijke maaltijden. Dit geldt ook als uw gewicht gelijk blijft, maar uw buik of benen dikker worden door vocht.

 

Verdeel uw eten over de dag met vijf tot zeven kleine maaltijden of tussendoortjes. Kies voor eiwitrijke snacks zoals volle melkproducten, noten, kaas, vleeswaren en koek. Drink liever eiwitrijke dranken (zoals volle melk of chocolademelk) in plaats van bouillon, water, thee of koffie.

 

Dieetpreparaten 

Soms heeft u extra voeding nodig, zoals drinkvoeding. Deze worden voorgeschreven door een diëtist. De apotheek of andere bedrijven kunnen ze leveren. Uw zorgverzekering betaalt soms de kosten. Uw diëtist kan u hierover meer vertellen. 

 

Eten bij problemen van levercirrose 

Zoutbeperking bij vocht in de buik 

Bij levercirrose stroomt het bloed moeilijk door de lever. Dit zorgt voor een hoge druk in de bloedvaten. Door de druk komt er vocht in de buik (ascites). De arts geeft medicijnen (plastabletten) om het vocht te verwijderen. Deze medicijnen werken beter als u minder zout eet.

 

Slokdarm spataderen door hoge druk in de leverader 

Door hoge druk in de leverader kunnen er spataderen in de slokdarm ontstaan. Dit maakt het weefsel kwetsbaar en kan leiden tot bloedingen. Het is belangrijk om goed te kauwen en geen voedsel met botjes en graten te eten.

 

Afvalstoffen in het bloed (encefalopathie) 

Als de lever slechter gaat werken, kunnen afvalstoffen niet goed uit het bloed worden gehaald. Ammoniak is een afvalstof die naar de hersenen gaat. Dit kan u traag maken of verward. Eet daarom voldoende eiwitten en beweeg genoeg. Uw arts kan lactulose voorschrijven om de ontlasting dun te houden, zodat het snel het lichaam verlaat. Dit helpt de hoeveelheid ammoniak in het bloed laag te houden.

 

Voorkomen van hepatitis E 

Mensen met levercirrose hebben meer kans om hepatitis E te krijgen. Dit virus zit vaak in rauw of onvoldoende verhit varkensvlees. Verhit het vlees goed om het virus te doden. Eet geen worst of vleeswaren met rauw of onvoldoende verhit varkensvlees, zoals leverworst, paté, bloedworst, boerenmetworst, salami, chorizo en fuet.

 

Meer informatie 

Voor meer informatie over levercirrose en voeding kunt u deze websites bezoeken:

• De Maag Lever Darm Stichting: www.mlds.nl.

• Voedingscentrum: www.voedingscentrum.nl.

• Nederlandse Leverpatiëntenvereniging (NLV): www.leverpatientenvereniging.nl.

• Nederlandse Vereniging van Diëtisten: www.dieetditdieetdat.nl.

 

Diëtist

Voor advies van een diëtist kunt u bellen naar 0341 - 46 37 20. U kunt ze bereiken van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 9.00 uur en van 13.15 tot 14.15 uur. U kunt ook een e-mail sturen naar dietetiek@stjansdal.nl.