Algemeen

Chronische buikpijn is een veel voorkomend probleem waar vaak geen goede verklaring voor kan worden gevonden. In een belangrijk deel van de gevallen is de buikwand de oorzaak van de pijn. Dit kan ontstaan door beklemming van de gevoelszenuwen in de buikwand. Soms ontstaat deze beklemming als gevolg van een litteken, maar vaak ontstaat het spontaan. Dit wordt ACNES genoemd. In deze folder leest u meer informatie over ACNES en de behandeling van ACNES.
 

Wat is ACNES?

ACNES is de Engelse afkorting voor Anterior Cutaneous Nerve Entrapment Syndrome. Dit is de benaming voor een buikpijn of eigenlijk buikwandpijnsyndroom dat ontstaat door
beknelling (entrapment) van de huidtakjes (cutane) van de voorste (anterieure) zenuwuiteinden van de tussenribben. Deze zenuwuiteinden gaan door de buikspieren heen naar de huid en zorgen voor het gevoel in de buikwand. Het afknellen van deze zenuwtakjes kan een zeer variabel pijnsyndroom geven. Dit kan variëren van een pijn die af en toe aanwezig is in milde vorm tot een extreme onhoudbare pijn die continu aanwezig kan zijn. Bekendheid met dit specifieke buikpijnsyndroom is nog steeds erg matig.
Dit komt omdat de meeste artsen bij buikpijn vooral denken aan betrokkenheid van verschillende inwendige organen, zoals de maag, blindedarm, galblaas, eierstokken, darmen etc. Daardoor worden veel onderzoeken ingezet om afwijkingen aan dergelijke organen aan te tonen of uit te sluiten.

Als echter aan de diagnose ACNES wordt gedacht, dan blijkt dat het verhaal van de patiënt zelf en lichamelijk onderzoek door de arts vaak voldoende zijn om de diagnose ACNES vast te stellen.
 

Ligging en functie

Langs de twaalf paar ribben lopen zenuwen die vanuit het ruggenmerg tussen de wervels door, naar de voorkant van de borstkas en buik lopen. Deze zenuwen bevinden zich aan de onderrand van de ribben en heten daarom intercostaal-zenuwen (inter = tussen, costa = rib). Deze takken vanaf de zevende tot en met de twaalfde rib verzorgen feitelijk het gevoel in de buikspieren en uiteindelijk de huid van de buikwand.
Het laatste deel van de zenuw moet door de rechte buikspier gaan om bij de huid uit te komen. De zenuw loopt als het ware door een tunneltje in de spier. Omdat de spier een strak kapsel heeft, moet de zenuw met zijn takjes dit kapsel op verschillende plaatsen doorboren. Dit kunnen de plekjes zijn waar een beknelling kan ontstaan. De afknelling van de zenuw geeft dan een gemene, scherpe en branderige pijn (zie fig1).
 

Meest voorkomende klachten

De meeste patiënten met ACNES hebben al wat langer buikklachten, waarbij zij aangeven dat dit met name verergert bij activiteiten, zoals bukken, overeind komen, huishoudelijk werk, stofzuigen, sporten, wandelen, gebogen zitten etc. Het betreft allemaal activiteiten, waarbij de buikspieren zelf in meer of mindere mate worden gebruikt.

figuur 1

Patiënten melden vaak dat als zij rustig ontspannen liggen, de pijn dan vermindert of verdwijnt. Opvallend is ook dat de pijn vrijwel nooit ‘s nachts aanwezig is, behalve als men op de zij ligt, meestal de aangedane kant. Dit betekent bijvoorbeeld dat iemand met pijn in de onderbuik rechts, vaak wakker wordt van de pijn bij liggen op de rechterzijde.

Als de pijn heftig is kan het zelfs gepaard gaan met symptomen die lijken op betrokkenheid van de buikorganen. Dat is natuurlijk erg verwarrend. Soms is de pijn zo erg, dat men er misselijk van wordt. Dit geldt vooral voor ACNES in de bovenbuik. Het komt ook regelmatig voor dat mensen om die reden niet graag eten en dus afvallen. Sommigen krijgen een opgeblazen gevoel en vinden hun buik dikker of meer gezwollen. ACNES in de onderbuik verergert bij een volle blaas. Na het leegplassen voelt het beter. Bij pijn in de rechter onderbuik wordt vaak gedacht aan problemen van de blinde darm of darmen als geheel. Omdat de pijn altijd aan de zelfde kant zit, passen mensen vaak hun houding aan. Dit kan resulteren in een scheve rug of voorovergebogen houding.

ACNES-pijn bevindt zich altijd op dezelfde plaats en is door veel mensen zelfs met één vinger aan te wijzen. Dit is een zeer belangrijk gegeven en cruciaal voor de diagnose ACNES! Het maximale pijnpunt bevindt zich dan net op de rand, of in het midden van het verloop van de rechte buikspier, dat wil zeggen links of rechts van de mid-lijn.
De pijn komt vaker voor onder navelniveau, dan boven navelniveau. De pijn kan worden waargenomen bij alle leeftijden. Omdat het gaat om afknellen van gevoelszenuwtakjes en niet van spierzenuwtakjes is er nooit sprake van uitval van buikspieren. Wel is het zo dat de afknelling kan leiden tot een overgevoeligheid van het stukje buikhuid dat bij deze zenuw hoort, dan wel dat het stukje huid juist minder gevoelig is, dof aanvoelt, slaperig is, of voelt “alsof het niet van jezelf is”. Licht knijpen in de huid kan als opvallend gevoelig ervaren worden.

Veel patiënten geven dit pas aan nadat er specifiek naar is gevraagd of gekeken. Sommigen zeggen dat de kleding irritant zit of het vervelend is dat er iets langs schuurt. Mensen geven wel eens aan dat het eerste is wat ze doen als ze thuis komen, de strakke broek verwisselen voor een joggingbroek.

ACNES kan plots ontstaan, van het ene op het andere moment en dan dus lijken op “acute buikpijn”.  Ook kan het geleidelijk aan ontstaan of wisselend in de presentatie zijn met soms dagen wel en dan weer dagen geen pijn.

Oorzaak van ACNES

Wat de precieze oorzaak is voor het ontstaan van het ACNES pijnsyndroom is nog onduidelijk. Wel is het zo dat er bij sommige patiënten omstandigheden zijn, welke een zekere relatie vertonen met het ontstaan van de pijn. Sommige mensen melden dat de pijn direct aansluitend aan een operatie is ontstaan, welke overigens niet anatomisch verband hoeft te houden met het verloop van de zenuw. Te denken valt bijvoorbeeld aan kijkoperaties, blindedarmoperaties, baarmoederoperaties, keizersneden of galblaasoperaties. Sommige vrouwen geven aan dat de ACNES pijn ontstond tijdens de zwangerschap of direct na de bevalling. Bij sommige patiënten is er een relatie met sportieve activiteiten, bijvoorbeeld buikspieroefeningen bij een fitness programma.
Vaak echter is er geen duidelijke oorzaak of relatie met een gebeurtenis aantoonbaar en begrijpen we nog niet goed wat de precieze achtergrond is van het ontstaan van ACNES.
 

Behandelingsmogelijkheden

Sommige patiënten zijn al geholpen met het feit dat de juiste diagnose wordt gesteld. De geruststelling dat het een onschuldige pijn betreft die ontstaat door een eenvoudige
afknelling van de zenuw en die samenhangt met bepaalde activiteiten en houding. Patiënten
begrijpen waarom ze deze pijn hebben en begrijpen ook dat andere diagnosen, zoals spastische darmen, bij hen niet van toepassing zijn.

Grofweg zijn er twee behandelmogelijkheden:
 

Diagnostische injecties

Als bij de diagnose ACNES de pijn de dagelijkse kwaliteit van leven behoorlijk verstoort, zal in eerste instantie een injectie met een lokale verdoving worden gegeven. Het gebied waar de zenuw door het kapsel van de buikspier heen komt, wordt verdoofd. Veel mensen voelen direct dat het werkt, echter soms werkt de lokale injectie niet of niet direct.
Meestal raakt de verdoving na een aantal weken uitgewerkt. Bij patiënten bij wie de pijn terugkeert, worden (in overleg) de injecties herhaald, maar nu met een verdovende stof gecombineerd met een lokaal werkende ‘ontstekingsremmer’ (corticosteroïden). Op deze wijze is het mogelijk om toch een deel van de patiënten (30-50%) pijnvrij te krijgen. 
Opvallend is dat gewone en morfineachtige pijnstillers niet of nauwelijks werken. Het gaat dan om bijvoorbeeld paracetamol, diclofenac, naprosyne, tramadol, oxycontin en dergelijke.
Daarmee wordt ook duidelijk dat er hier sprake is van zenuwpijn. Het is bekend dat juist deze zenuwpijn niet reageert op bovengenoemde pijnstillers.
 

Operatie

Als herhaalde injecties niet tot het gewenste resultaat leiden, kan worden overwogen de
aangedane zenuw met een kleine operatie te verwijderen. De operatie vindt meestal plaats onder algehele narcose. Voor de operatie wordt het pijnpunt zorgvuldig met een stift aangegeven. Op deze plaats wordt een kleine dwarse snede in de huid gemaakt. De betreffende zenuw wordt in eerste instantie los gemaakt van de spierbekleding. Op de plaats waar de zenuw door de rechte buikspier loopt, wordt de zenuw doorgesneden. Het is een relatief kleine ingreep die in principe in dagbehandeling kan plaatsvinden.
 

Mogelijke complicaties

Geen enkele operatie is zonder risico’s. Zo is er ook bij een ACNES-operatie kans op het ontstaan van complicaties, zoals nabloeding, infectie, gevoelsstoornissen van de huid en wondpijn. U dient contact op te nemen bij de onderstaande klachten:

• Koorts (hoger dan 38,5°C)
• Lekkage van de wond
• Forse zwelling en/of roodheid van het wondgebied

Na de operatie

Het wondgebied kan pijnlijk zijn. Bij pijnklachten mag u na ontslag de eerste dagen paracetamol gebruiken (viermaal daags 1000 mg). Mocht dit onvoldoende zijn, dan dient u contact op te nemen met de polikliniek chirurgie. De pleister mag u na 48 uur verwijderen. U mag met de wond douchen. De eerste twee weken mag u niet in bad gaan of zwemmen vanwege de onderhuidse hechtingen. Er zijn geen beperkingen wat betreft lichamelijke activiteiten. Na ongeveer zes weken heeft u een afspraak voor controle op de polikliniek Chirurgie. Uw behandelend arts bespreekt met u de uitslag van de operatie.

Vragen

Heeft u nog vragen stel ze gerust aan uw behandelend arts of huisarts. Bij dringende vragen of problemen voor uw behandeling kunt u zich het beste wenden tot de afdeling waar de behandeling plaats moet vinden. Wanneer zich thuis na de operatie problemen voordoen, neem dan contact op met onderstaande personen of afdeling:

In de eerste week na de ingreep: het ziekenhuis
Tijdens kantooruren (8.30 - 12.00 uur en 13.30 - 16.30 uur)
Polikliniek chirurgie
Tel: (0341) 463777

Buiten kantooruren
Ziekenhuis St Jansdal
Tel: (0341) 463911

Een week of langer na de ingreep
Binnen praktijkuren (8.00 - 17.00 uur)
Uw huisarts

Buiten praktijkuren
Huisartsen Post (HAP)
Zie voor contactgegevens de website van Ziekenhuis St Jansdal.